De festivalweides bleven leeg, net als de portemonnees van werknemers in de culturele sector.

Zijn er nog wel festivals om te bezoeken, tegen de tijd dat we eindelijk weer mogen?

“Daar zou de mainstage staan, aan de andere kant van het veld zouden de eetkraampjes komen en hier mijn kantoor voor drie dagen”, beeldt festivalorganisator Twan Koning (29) van NOX events uit, als we in het Philips de Jonghpark in Eindhoven een wandeling maken.

Het bleef stil in het park.

Afgelopen zomer zou hij zijn eerste meerdaagse festival organiseren.

Deze kerst weet hij niet of hij cadeaus kan kopen.

Dit jaar had een klapper moeten worden. Er zouden ruim twaalfhonderd festivals in Nederland worden georganiseerd. Zo’n festival verbindt mensen, je leeft ernaartoe. Je maakt er nieuwe vrienden, je vindt er liefde. Op het gebied van elektronische muziek en drum-‘n-bassfeesten is organisator NOX events de absolute nummer 1.

Na het uitspelen van het nachtleven door viermaal per jaar de grote zaal van de Effenaar in Eindhoven uit te verkopen, een geslaagd dagfestival te organiseren en de achterban te blijven vergroten, werd het tijd om op te schalen in 2020.

Niet alleen glitter & glamour

“Dit was mijn jongetjesdroom, een eigen meerdaags festival. Daarnaast zou ik dit jaar stages mogen hosten op andere grote festivals, wat wil zeggen dat je voor één podium de hele programmering mag verzorgen, onder je eigen naam: de NOX stage. Dat is een grote stap.” Koning beeldt een stijgende lijn uit met zijn arm terwijl hij praat. “Het bedrijf zat echt in de lift. Dat is niet van de ene op andere dag gebeurd. Mensen denken vaak dat het me aan komt waaien, of ze denken dat ‘die Twan’ het altijd maar leuk heeft: lekker pils drinken en lachen op een feestje terwijl ik slapend geld verdien, maar dat is helemaal niet waar.”

Het is niet voor iedereen weggelegd, een job in het nachtleven of in de evenementensector. Deze banen blijken vaak zowel fysiek als mentaal erg zwaar te zijn voor mensen. Naast de vele uren die je erin moet stoppen, zie je dat niet terug in financiële beloningen. Zeker nu in de crisis is het zwaar. Het is een punt waar Koning zich al langer aan ergert, vertelt hij ietwat opgewonden. “Het is keihard werken. Er komt heel veel bij kijken.”

Artiesten moeten namelijk vaak een jaar van tevoren al vastgelegd én uitbetaald worden; zonder voorschot komen zij niet opdraven. Dit jaar werden er artiesten uit Israël, de Verenigde Staten en Spanje geboekt.
Ze zouden allemaal naar Eindhoven afreizen, waar het zo goed als uitverkochte festival een boomrijke omgeving als decor zou hebben,
ver verwijderd van de binnenstad.

‘Graag alleen de rode M&M’s’

Vaak draai je als organisator op voor de kosten om dj’s (posse en speciale dieetwensen incluis) hierheen te halen en onderdak te bieden tijdens hun verblijf. NOX investeerde afgelopen jaar duizenden euro’s in dure vliegtickets, alles om het publiek op haar wenken te bedienen met meerdere top-Dj’s uit verschillende landen.

Dat was nog nadat Koning al talloze uren van zijn kostbare tijd had gestoken in het überhaupt weten te strikken van deze draaitafelwonders. Je moet weten wie er volgend jaar hot is in de scene, zodat je genoeg bezoekers trekt én je moet hoog genoeg bieden om een gaatje in de agenda te bemachtigen tijdens het absolute hoogseizoen voor festivalartiesten, de zomer.

Daar houdt het niet op: je moet nog denken aan catering, beveiliging en logistieke nachtmerries zoals dranghekken, lockers en toiletgebouwen, plus het personeel en de hulpdiensten die hiervoor worden ingezet. Deze zaken moeten ook ver van tevoren worden geboekt en betaald, om maar een kleine greep uit het takenpakket van Koning te etaleren. Voorheen deed hij alles zelf, bij de opschaling werd één man in vaste dienst aangenomen. Van zelfstandige freelancer naar een bedrijf met personeel, de verantwoordelijkheden stapelden op.

Ticketverkoop
De bezoekersaantallen groeiden met de verantwoordelijkheden mee.  Normaal gesproken betaal je bovenstaande zaken grotendeels van de opbrengst van ticketverkoop. Ook al ging deze editie van het festival niet door, er werden weldegelijk tickets verkocht; de aankondiging voor NOX In The Woods 2020 ging al direct na de voorgaande editie in de zomer van 2019 de deur uit, met ticketlink. Koning kon op zijn fans rekenen. Er werden al snel veel tickets besteld door de trouwe achterban die NOX heeft opgebouwd over de jaren.

“De drum-‘n-basscommunity is heel close in Nederland”, vertelt de 29-jarige Eindhovenaar. Dat kan hij weten, want hij lééft voor deze scene.
Je zou hem zo uit kunnen tekenen op een obscuur feestje, met zijn festivalbandjes en Vans-sneakers. Hij was toch altijd al op elektronische muziekfestivals te vinden, als bezoeker én als dj, hij kende al veel belangrijke spelers en artiesten en had vanaf start een groot netwerk, dus was het meer dan logisch om zelf feesten te gaan organiseren.

Nacht
De NOX-baas heeft een septumpiercing aan zijn neus hangen, hij heeft een grote, blonde afro en kleedt zich steevast elke keer als ik hem zie in eigen NOX-merchandise. NOX betekent ‘nacht’ in het Latijn, het dagdeel waarin hij het beste functioneert. Daarnaast maakt hij een vrolijke en zorgeloze hippie-indruk, wat een beetje contrasteert met de rol die hij vertolkt als zakenman in zwaar weer.

Omdat Koning al jaren bakken met energie en liefde in de community stopt, krijgt hij er ook veel voor terug van diezelfde mensen. De eerste paar duizend tickets werden al direct na de aankondiging in de voorverkoop verkocht, waardoor de organisator een buffertje had opgebouwd.

Dat duurde niet lang.

De kaartverkoop kwam tegelijkertijd met ons sociale leven rond de eerste intelligente lockdown stil te liggen, vertelt Koning. “Tegen die tijd begon ik me wel zorgen te maken. Er kwam helemaal niets binnen. Ik kon de artiesten niet meer afzeggen, het geld was al uitgegeven en bevond zich ergens in Israël. Het is ook een soort code om je geld niet terug te vragen, die artiesten hebben het namelijk al helemaal zwaar en je wil niet als ‘die guy’ bekend staan in het wereldje.”

Om een beeld te schetsen: we hebben het over tonnen omzetverlies en voorfinanciering die niet meer terugkomt in 2020, voor ‘niet die guy’ alleen al. Hoeveel het precies is en hoever hij de schulden in loopt, wil Koning niet kwijt.

Enorme verliezen

Als we het breder trekken, zien we dat de festivalsector dit jaar een omzetdaling van 1,1 miljard euro en het verlies van 15.000 banen verwacht, blijkt uit cijfers van Respons over publieksevenementen, waar festivals toe behoren. De gehele evenementensector verwacht bijna de helft te krimpen en 3,5 miljard minder om te zetten, met 48.000 banen die verloren dreigen te gaan.

Terug naar NOX, waar het voorgaande dagfestival in 2019 uitverkocht, met 3.000 mensen die voor een onbetaalbare feestervaring toch ieder 40 euro per ticket betaalden. Dit jaar zou het festival drie keer zoveel bezoekers trekken. Nog belangrijker dan ticketverkoop is de muntverkoop, hetgeen de daadwerkelijke winst gaat opleveren. De drank- en eetmuntjes leveren namelijk de echte dagomzet op, wat de winst bepaalt.

Dat geld is Koning dit jaar uitgebleven.

Frustratie

Toen bekend werd gemaakt dat de festivals deze zomer niet door mochten gaan vanwege de beperkende maatregelen, wilden zijn normaal gesproken zo trouwe fans hun geld terug, en snel een beetje. Voor hen is het ook crisis. Een andere optie is alvast een ticket voor het festival van 2021 reserveren, waardoor NOX volgend jaar ook inkomsten misloopt op ticketverkoop.

Koning leeft volgens een morele code, die voornamelijk is geënt op de normen en waarden die gelden van juist die mensen in de bass-scene. Om die reden heeft hij niet gevraagd om donaties, maar iedereen geprobeerd tevreden te houden. Soms tot zijn eigen, grote frustratie.

Het gekregen geld moest teruggegeven worden, het uitgegeven geld kreeg hij niet terug. Eindstand: het hoofd boven water houden.

Hoe overleeft een festivalorganisator zonder festivals te mogen organiseren?

“Niet. Het is spannend of ik het ga redden. Ik kan mezelf al maanden geen salaris meer uitkeren. Het is niet zo dat ik geen boodschappen meer kan doen, ik woon samen met mijn vriendin, maar kerst komt eraan en hoe het ernaar uitziet, kan ik geen cadeaus voor haar gaan kopen. Het is niet tof om op haar te leunen. En dan druk ik het nog zacht uit.
Ik sta met lege handen en ik voel me in de steek gelaten door bestuurders. In de zomer probeerde ik van alles te organiseren, toen er nog dertig mensen naar evenementen mochten gaan. De Gemeente Eindhoven heeft al mijn initiatieven tegengehouden, omdat ze het belang van festivals niet inzagen.”

Je zou denken dat er genoeg subsidies zijn. Zo heeft het kabinet al twee steunpakketten vrijgemaakt voor de culturele sector, die samen goed zijn voor 782 miljoen euro en heb jij je eigen bedrijf, waar tegemoetkomingen als NOW, TVL en Tozo beschikbaar voor zijn. Heb jij hier gebruik van gemaakt?

“De eerste keer dat er een steunpakket was aangekondigd, kon ik dit aanvragen. Het kwam echter heel erg laat, na maanden van nul komma nul inkomsten en het wel door moeten betalen van personeel. Ik had geïnvesteerd en dus schulden, maar geen perspectief op omzet.
Daarnaast ben ik ook gewoon ondernemer en wilde ik ondernemen, of beter nog: mijn werk doen. Ik kon helemaal niets, door de maatregelen kon ik niks organiseren en door de financiële stress kon ik bijna nergens in investeren.”

Betekende dat het einde?

Gelukkig was daar afgelopen zomer redding in de vorm van bevriende kartrekker van het zuidelijke cultuur- en festivalland, Gianni Jorissen.
Hij opende na overleg met de gemeente Eindhoven en betrokken wethouders op festivallocatie Koelhuis het concept CONSTRUCT, waarbij een bouwplaats werd omgetoverd tot festivalterras mét waarborging van de anderhalve meter afstand tussen bezoekers, verschillende desinfectiepunten en toezichthouders, geheel in stijl, met bouwhelmen op en luchtalarmen paraat, voor als mensen te dicht bij elkaar kwamen. “Mensen snakten naar deze uitlaatklep. We mochten weer even.”

Het schip in
NOX mocht er ook twee keer een festivaldagje neerzetten.
Strak uitverkocht natuurlijk, bezoekers verlangden naar (zittend) dansen.

Het zette geen zoden aan de dijk, het leverde zelfs geen geld op.  

Waarom Koning dan toch mee organiseerde, ook al zat er al geen spek op de botten? “Ik moest aan de community laten zien dat het bedrijf nog leeft. Als je geen teken van leven geeft, valt enerzijds de community om, die zwaar leunt op jou als organisator en facilitator van de gelegenheid;
anderzijds vergeten ze naar jou toe te komen als we dadelijk weer een keer open mogen. Je wil mensen blijven binden aan je organisatie, zelfs als je daardoor privé het schip in gaat.”

Hoe is de financiële situatie van NOX nu?
“Ik weet echt niet of we volgend jaar gaan halen. Dat wordt heel spannend. Ik weet ook niet of ik Lars (werknemer, red.) aan boord kan houden. Zijn contract loopt af per 31 december, maar ik heb nog geen steun vanuit de overheid ontvangen om hem te kunnen doorbetalen.

Privé is het ook ellende: ik woon samen met mijn vriendin, waardoor onze inkomens bij elkaar opgeteld worden. Hierdoor krijg ik geen tegemoetkoming voor vaste lasten en ook geen uitkering.

Ik blijf zoeken naar mogelijkheden om toch iets te organiseren, maar doordat evenementen in zijn algemeen zijn verboden, kan ik vrij weinig. Laatst heb ik geïnvesteerd in een soort doorloopmuseum, maar toen ook deze tak van sport helemaal dicht moest, zag ik het even niet meer zitten. In september heb ik Mark Rutte een brief gestuurd waarin ik spreek namens de evenementenindustrie, waardoor ik hoop dat zij een beetje perspectief krijgen op wat er allemaal speelt.”

Er zijn namelijk veel meer lagen van financiële stress die de cultuursector opschrikken, dan alleen die aan het oppervlak zichtbaar zijn.

Volgens een rapport van de Rabobank draagt de Nederlandse culturele sector bij aan zo’n 2,3 procent van het totale bbp van Nederland.
Dit percentage doorberekend op het bbp van 2019, geeft een waarde van 15,6 miljard euro van de gehele creatieve sector aan, wat bijna net zoveel is als bijvoorbeeld de bouw. Daarnaast waren er in 2018 148.090 mensen in loondienst werkzaam in de creatieve en culturele sector.

Als een evenementenorganisator omvalt, of zoals nu bij NOX, (tijdelijk) wegvalt als werkgever, valt er dus ook ontzettend veel werkgelegenheid weg.

Vallende dominostenen

Zie het als de eerste dominosteen die omvalt. Een grote groep mensen is in inkomsten afhankelijk van een festival als NOX.
Niet alleen de organisatoren en werknemers in loondienst, maar ook de mensen die achteraan de rij van domino’s staan, zoals de zzp’ers en de beroepen die op het eerste gezicht ‘onzichtbaar zijn’, vallen om. Voor hen is er vaak weinig tot geen sociaal vangnet, omdat zij net buiten alle regelingen vallen.

In de Nederlandse creatieve en culturele sector zijn er in verhouding ook nog eens veel meer freelancers dan vaste werknemers. Zo is onze culturele sector goed voor 1,7 procent van alle vaste banen in Nederland, maar zijn de freelancers goed voor 10,8 procent van alle freelancers in Nederland.

Een enorm verschil.

Ze zijn niet met zovelen omdat zij geen vaste contracten of uren willen, maar omdat die er soms simpelweg niet zijn voor hen. Volgens het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is dit een structureel kenmerk van de sector.

De freelancers aan het uiteinde van de dominolijn zijn bij het eerste steunpakket ook niet direct meegerekend. Daar gingen subsidies veelal naar orkesten en concerthallen. Het tweede steunpakket richt zich meer op de maker, maar het is de vraag of dat daadwerkelijk bij alle werkzame zzp’ers in de sector terecht gaat komen. Krijgt een lichttechnicus nu ook doorbetaald, net als een acteur?

Toiletjuffen

Waar ik aan het begin van dit verhaal de organisatorische taken van Twan Koning besprak, horen bij al deze taken ook uitvoerende mensen.
Over wie hebben we het dan?

Denk bijvoorbeeld aan de toiletjuffrouw, denk aan de dames die op stelten het publiek door lopen als vorm van entertainment, aan de artiesten, aan de cateringmedewerkers, de lichttechnici en de evenementenvideo- en fotografen. Het gaat om de medewerkers van boekingskantoren, hostessen, dansers, decorbouwers en om andere makers.

Zelfs de muziekjournalisten zien hun inkomsten verdampen door het omvallen van de festivals, waaronder ikzelf.

Dit is mijn verhaal.

Niet alleen emotioneel was het een klap dat ik niet meer naar festivals kon gaan, maar ook in mijn portemonnee voelde ik het, omdat ik er mijn werk van heb gemaakt, als verslaggever.
Op een tegemoetkoming vanuit de overheid heb ik geen recht, vanwege een tekort aan uren in mijn eigen bedrijf en dus geen groot aantoonbaar omzetverlies, op bijstand maak ik geen kans omdat ik niet veertig uur per week beschikbaar ben – ik werk natuurlijk nog wel wat door.

Ik hoor je denken: je kunt toch gewoon ander werk zoeken?

Dat dacht ik ook. Na de eerste lockdown zocht ik daarom een baantje in de horeca om mijn inkomsten die ik normaal met festivals verdiende, toch binnen te krijgen. Per 1 Juno ging ik aan de slag als barista, wat een tijd erg leuk was, totdat ook deze hele branche voor een tweede keer dicht moest. Ik was niet meer nodig en nog niet lang genoeg in dienst voor een WW-uitkering.

De skills die ik via ervaring heb opgedaan en waarvoor ik geleerd heb, zijn even niet inzetbaar, net als die van Twan Koning en net als die van alle mensen die een festival normaliter van werk zou voorzien.

Zijn al deze mensen dan verloren, of is er nog hoop?

Op maandag 7 december luidde de gehele sector de noodklok en lanceerden zij de campagne #theshowmustgoon, met bijbehorende video van Het Metropole Orkest.

Inmiddels is er perspectief geboden over testfestivals, door Fieldlab.
Dat biedt perspectief voor de festivals in 2021, maar juist de onduidelijkheid over de toekomst is voornamelijk wat de organisatoren nu de das om doet. Zij moeten nu investeren en beginnen of stoppen met de voorbereidingen, want ze zijn niet verzekerd voor pandemieën.

Festivals als Lowlands, dat onder de vlag van grote concertorganisator MOJO valt (die zeker niet kampen met financiële problemen), Amsterdam Dance Event (dat gesubsidieerd wordt via de Basisinfrastructuur), en rockfestival Roadburn (dat via het Fonds Podiumkunsten wordt gefinancierd), zullen dit jaar wellicht niet omvallen.

Maar de apartere, net wat te niche of alternatieve festivals, moeten het voornamelijk zelf doen. Ook uitzendbureaus voor op festivals en merchandise- en decorbedrijven hebben het zwaar. Zo ging Eventure failliet, dat voorheen meer dan 4.000 studenten naar festivals als Down The Rabbit Hole en Mysteryland stuurde om daar de kassa’s, sanitairvoorzieningen en bars te runnen.

De Volkskrant meldde in augustus dat een kwart van de zzp’ers die hun werk verloren in de podiumkunsten overwoog zich om te laten scholen.

Zijn die mensen dan nog wel inzetbaar als we weer mogen?

Om alle zzp’ers, makers en werknemers in te zetten voor komende edities van festivals, moeten de organisatoren snel kunnen schakelen. Juist de onduidelijkheid in de maatregelen maakt het moeilijk.

“Mijn eigen festivaldroom moet ik laten varen. Er zit te veel geld en risico in. Afgelopen week heb ik gehoord dat ik in september 2021 weer een groot feest mag organiseren in de Effenaar. Ik zou het heel graag doen en daarmee weer artiesten én Lars aan het werk zetten. Het probleem is echter dat ik niet weet of ik er nu werk van moet maken, de kans is groot dat ik alles weer voor niks doe en mijn laatste beetje geld kwijtraak.”, vertelt Koning, de laatste keer dat ik hem spreek.

Ga je investeren, ga je teren op je buffer en tegemoetkomingen of stop je er helemaal mee? Laten we hopen dat onafhankelijke parels als Drift om te dansen, Hidden Garden, Draaimolen en natuurlijk NOX het overleven, zodat er in elke stroming van muziek geprogrammeerd kan worden en werk vrijkomt. Dan hebben de muziekjournalisten ook weer wat te pennen en de toiletjuffen weer een beetje aanspraak.

Is stoppen iets wat je overweegt, Twan?

“Nooit. Ik denk er niet aan.”